Bánh trôi bánh chay - Hương vị mang đậm nét truyền thống

Bánh trôi bánh chay là hai món ăn truyền thống, không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn mang theo ý nghĩa tâm linh, khẳng định giá trị đoàn kết trong gia đình người Việt. Mỗi dịp Tết Hàn thực, hình ảnh những chiếc bánh trắng, tròn, thanh mát được làm bằng bột gạo nếp thơm ngon luôn hiện hữu trong mỗi gia đình Việt. Với bài viết này, Viefarm sẽ chia sẻ tới bạn đọc về nguồn gốc, ý nghĩa, cách làm và những lưu ý khi thực hiện món bánh truyền thống này.

Ý nghĩa của bánh trôi bánh chay

1. Nguồn gốc và ý nghĩa quan trọng của bánh trôi bánh chay

Bánh trôi và bánh chay, có lẽ từ lâu đã trở nên quen thuộc với nhiều người Việt. Tuy nhiên, nhiều người lại không hiểu được nguồn gốc và ý nghĩa văn hóa của loại bánh này. Hãy cùng Viefarm tìm hiểu nhé.

1.1. Lịch sử bánh trôi bánh chay

Bánh trôi bánh chay có lịch sử lâu đời trong văn hóa Việt Nam. Theo các tài liệu lịch sử, bánh trôi và bánh chay có khả năng còn xuất hiện từ thời Hùng Vương - thời kỳ mà các tục lệ cúng bái tổ tiên đã được hình thành rõ nét.

Lịch sử bánh trôi bánh chay

Món ăn này ban đầu được tạo ra như một lễ vật dâng lên các vị thần, cầu mong một vụ mùa bội thu và cuộc sống an khang, thịnh vượng. Những viên bánh trôi trắng trẻo, mềm mịn được xem như biểu tượng của sự trọn vẹn, hoàn mỹ và viên mãn. Theo nhiều người lớn tuổi kể lại, việc làm bánh trôi bánh chay còn thể hiện tay nghề khéo léo của phụ nữ trong gia đình, với những viên bánh đẹp mắt, tròn trịa và đều đặn.

1.2. Ý nghĩa văn hóa và tâm linh

Bánh trôi bánh chay là hai món ăn truyền thống của Tết Hàn Thực ở Việt Nam. Vào ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, tất cả các thành viên trong gia đình, kể cả những người đang sống và làm việc xa nhà, đều nô nức trở về cùng nhau làm bánh trôi và bánh chay. Sau khi làm xong, gia chủ sẽ đặt bánh trôi và bánh chay lên khay trên bàn thờ để cúng tổ tiên và đốt nhang để mời tổ tiên cùng gia đình ăn Tết Hàn Thực.

Nghi lễ này không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên mà còn nhắc nhở các thế hệ con cháu luôn nhớ về cội nguồn và đoàn kết gia đình. Khi nghi lễ cúng tổ tiên kết thúc, cả gia đình sum vầy bên nhau, cùng thưởng thức món bánh trôi, bánh chay ngọt ngào, mát lành. 

Tóm lại, bánh trôi bánh chay không chỉ là món ăn ngon mà còn chứa đựng giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc. Chính những lễ tục, truyền thuyết quanh món bánh đã làm nên sự gần gũi, thiêng liêng và ý nghĩa nhân văn sâu sắc trong văn hóa ẩm thực Việt.

2. Bánh trôi bánh chay là gì?

Nhưng để hiểu rõ hơn về từng loại bánh, cần phải khám phá từ nguyên liệu, cách chế biến đến hương vị đặc trưng của chúng.

2.1. Bánh trôi

Bánh trôi là một loại bánh truyền thống được làm từ bột gạo nếp. Bột gạo nếp sau khi nhào với nước ấm, làm thành những viên bột nhỏ tròn, bên trong đặt một miếng đường phèn. Thường rắc thêm chút vừng rang và dừa nạo bên trên trước khi thưởng thức. 

Bánh trôi

2.2. Bánh chay

Tương tự với bánh trôi, bánh chay cũng được làm từ bột gạo nếp nhưng có hình dạng lớn hơn và nhân bên trong thường là đậu xanh đã được xay nhuyễn và trộn với đường. Sau khi luộc chín, bánh sẽ được ăn cùng nước cốt dừa ngọt béo hoặc nước đường có thêm chút hoa bưởi thơm ngát. So với bánh trôi, bánh chay có vị thanh nhẹ hơn, với sự kết hợp giữa bột nếp mềm mịn và đậu xanh bùi ngọt, mang lại cảm giác hài hòa và dịu nhẹ khi thưởng thức.

Bánh chay

Không chỉ là món ăn, bánh trôi và bánh chay là biểu tượng của sự đoàn kết, tinh thần gia đình và ẩm thực thanh khiết của người Việt. Mỗi khi đến dịp Tết Hàn Thực, khắp các ngôi nhà ở Việt Nam dường như đều rộn ràng, ấm áp hơn bởi mùi hương thơm ngọt ngào lan tỏa trong không khí.

3. Sự khác nhau giữa bánh trôi bánh chay và bánh trôi tàu

Mặc dù cả bánh trôi bánh chay và bánh trôi tàu đều có sự tương đồng về hình thức và cách làm, nhưng mỗi loại bánh lại mang đến những hương vị, ý nghĩa văn hóa và cách thưởng thức riêng biệt.

3.1. Nguồn gốc

- Bánh trôi và bánh chay là hai món ăn truyền thống của Việt Nam.

- Khác với bánh trôi bánh chay, bánh trôi tàu là loại bánh có nguồn gốc từ Trung Quốc và đã du nhập vào Việt Nam từ rất lâu. 

3.2. Hình thức

- Bánh trôi được nặn thành hình viên tròn, thường được ăn với nước đường hoặc nước gừng, rắc một ít vừng, dừa nạo lên trên.

- Bánh chay sẽ được nặn và ấn dẹt ở giữa, thường sẽ được bày ra dĩa rồi rắc tí vừng lên trên.

3.3. Nhân bánh

- Bánh trôi mang đến sự đa dạng các loại nhân khác nhau như đậu xanh, đường mật, đường phèn hoặc dừa nạo.

- Bánh chay thì sẽ đơn giản hơn, không nhân hoặc có nhân đậu xanh.

4. Cách làm bánh trôi bánh chay

Làm bánh trôi, bánh chay không quá khó nhưng cũng đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn. Sau đây là hướng dẫn chi tiết cách làm bánh trôi và bánh chay từ khâu chuẩn bị nguyên liệu cho đến khi hoàn thiện món bánh thơm ngon.

Cách làm bánh trôi bánh chay

1. Chuẩn bị nguyên liệu

Để làm bánh trôi bánh chay, bạn cần chuẩn bị những nguyên liệu sau:

• Bột nếp: 500g
• Đậu xanh bỏ vỏ: 100g
• Dừa nạo: 100g
• Vani: 1 ống
• Bột sắn dây: 2 thìa canh
• Đường phèn: để làm nhân cho bánh trôi
• Đường trắng: 150g

2. Làm nhân bánh

Nhân bánh trôi

Nhân của bánh trôi là miếng đường phèn được cắt nhỏ hình hạt lựu. Bạn cần chuẩn bị đường phèn, cắt thành các viên nhỏ để dễ dàng đặt vào giữa viên bánh khi nặn.

Nhân bánh chay

Nhân bánh chay phức tạp hơn một chút. Đậu xanh bỏ vỏ vo sạch, ngâm nước ấm khoảng 1 tiếng cho nở, sau đó cho vào nồi cơm điện nấu chín. Khi đậu xanh chín, xay nhuyễn rồi xào đều với 50g đường, dừa nạo và vani trên chảo cho đến khi hỗn hợp sánh mịn lại.

3. Nặn bánh

• Bánh trôi: Vê bột thành những viên nhỏ, ấn dẹt ở giữa rồi cho viên đường phèn vào, bao lại và vê tròn.
• Bánh chay: Vê bột thành những viên to hơn, nhân bằng phần đậu xanh đã xay nhuyễn.

4. Luộc bánh

• Sau khi nồi nước lớn đã sôi, bạn hãy thả từng viên bánh vào. Khi bánh nổi lên mặt nước tức là bánh đã chín, dùng muôi vớt bánh ra và cho ngay vào bát nước lạnh để bánh không bị dính vào nhau.

5. Pha nước đường

• Đối với bánh chay, bạn có thể pha nước đường bằng cách đun 150g đường với 1 lít nước và một vài lát gừng cho đến khi đường tan hết. Bạn cũng có thể thêm chút nước cốt dừa để có hương vị ngọt béo đặc trưng.

5. Top 4 cách làm bánh trôi bánh chay ngon

Nếu bạn đã biết cách làm cơ bản, hãy thỏa sức sáng tạo để tạo ra những biến tấu đầy thú vị từ bánh trôi bánh chay. Dưới đây là 4 cách làm bánh trôi bánh chay ngon mà bạn có thể thử.

5.1. Bánh trôi nhân đậu xanh

Bánh trôi nhân đậu xanh là món ăn phổ biến và dễ làm. Thay vì dùng miếng đường, bạn sử dụng nhân đậu xanh đã xay nhuyễn, nấu cùng đường và chút muối. Khi nhân đậu xanh nguội, bạn tiến hành nặn bánh như bình thường. Khi chín, bánh trôi nhân đậu xanh có vị bùi ngọt, thơm ngon, đặc biệt phù hợp với những ai thích đậu xanh.

Bánh trôi nhân đậu xanh

5.2. Bánh trôi ngũ sắc

Bánh trôi ngũ sắc không chỉ ngon mà còn bắt mắt với những màu sắc tươi sáng, hấp dẫn. Để làm bánh ngũ sắc, bạn có thể phân loại bột vào các bát nhỏ và thêm màu tự nhiên từ hoa, quả như: màu đỏ của gấc, màu tím từ lá cẩm, màu xanh lá dứa và màu trắng từ bột nếp nguyên chất.

Bánh trôi ngũ sắc

Những viên bánh trôi nhiều màu sắc, khi nấu chín và xếp cạnh nhau, sẽ tạo nên một đĩa bánh đẹp mắt và hấp dẫn, thích hợp trong các dịp lễ hội.

5.3. Bánh chay nhân khoai môn

Khoai môn mềm mịn và bùi ngọt là nguyên liệu hoàn hảo cho nhân bánh chay. Bạn cần hấp chín khoai môn, nghiền nhuyễn rồi xào cùng đường và một ít nước cốt dừa. Nhân khoai môn thơm béo, khi kết hợp với vỏ bánh nếp mềm dẻo tạo nên hương vị mới lạ và hấp dẫn. Bánh chay nhân khoai môn thích hợp cho những ai muốn thử nghiệm với những biến tấu mới.

Bánh chay nhân khoai môn

5.4. Bánh trôi nước gừng

Bánh trôi nước gừng mang lại hương vị ấm áp, dễ chịu từ gừng. Pha nước gừng với đường phèn, sau đó thả bánh trôi đã nấu chín vào nấu cùng nước đường gừng. Khi ăn, bánh trôi nước gừng có vị ngọt thanh của đường phèn, hòa quyện cùng vị cay nhẹ, ấm nồng của gừng, rất thích hợp khi thưởng thức vào những ngày se lạnh.

6. Những lưu ý cần biết khi làm bánh trôi bánh chay

Dưới đây là những điều mà bạn cần lưu ý khi lựa chọn nguyên liệu cũng như lưu ý khi làm bánh trôi chay.

1. Lựa chọn nguyên liệu

Nguyên liệu chính để làm bánh trôi bánh chay là bột gạo nếp. Để có được món bánh ngon, bạn hãy ngâm gạo nếp cho nở, xóc với ít muối rồi đem đi xay mịn. Bột gạo nếp tốt sẽ giúp bánh dẻo, mịn và không bị vỡ khi nấu. Nhân bánh cũng cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, đảm bảo sạch sẽ và đúng khẩu vị.

2. Điều chỉnh độ ngọt

Độ ngọt của bánh trôi bánh chay chủ yếu đến từ nhân và nước đường. Bạn có thể điều chỉnh độ ngọt tùy theo sở thích bằng cách tăng giảm lượng đường trong nhân và nước đường:

• Đối với nhân đậu xanh, bạn có thể thay đường bởi mật ong để giảm lượng đường tinh chế.
• Với nước đường, có thể thêm hoặc giảm đường tùy theo khẩu vị. Một chút để bánh không bị ngọt quá, vừa phải và thanh mát.

3. Bảo quản bánh

Nếu bạn không thể sử dụng hết bánh trong một lần nấu, cần lưu ý một số điều để bánh không bị hỏng:

• Sau khi luộc chín, cho bánh vào nước lạnh để bánh không dính vào nhau.
• Bảo quản bánh trong túi hoặc hộp kín, bảo quản trong tủ lạnh để dùng dần trong 2-3 ngày.
• Khi sử dụng lại, bạn có thể hấp hoặc luộc bánh để làm mềm.

Hy vọng với những chia sẻ trên sẽ giúp bạn tạo ra những chiếc bánh trôi bánh chay thơm ngon, đẹp mắt và được bảo quản tốt nhất. Hãy thử làm bánh và cảm nhận hương vị truyền thống độc đáo của ẩm thực Việt Nam!